ხერხემლის არხის სტენოზი (სპინალური სტენოზი), ხერხემლის ოსტეოფიტები

ხერხემლის არხის სტენოზის (სპინალური სტენოზის), ხერხემლის ოსტეოფიტების დიაგნოსტიკა

ხერხემლის არხის სტენოზის დიაგნოსტიკისას ხერხემლის მიმოხილვით რენტგენოგრამებზე (სპონდილოგრამებზე) შეიძლება გამოჩნდეს გადიდებული ზომების სახსრების მორჩები, რკალების ძირების გასქელება, მალების სხეულების სიმაღლის დაწევა, სკლეროზირებული იოგების უბნები და ოსტეოფიტები. დადებით მიელოგრამებზე ჩანს ხერხემლის არხის თანაბარი ზომის ან დაჭიმული სახის დავიწროება რამდენმე დონეზე. დიფერენციალურ-დიაგნოსტიკური მხრივ დიდი მნიშვნელობა აქვს განივი კვეთების გაკეთებას სხვადასხვა დონეზე ხერხემლის სვეტის კომპიუტერული ტომოგრაფიის დროს ხერხემლის არხის სტენოზის აღმოჩენილ დონეზე.

ხერხემლის სვეტის კომპიუტერული ტომოგრაფია ხერხემლის არხის სტენოზისას არსებულ ცვლილებების დემონსტრირებას ახდენს.

ხერხემლის არხის სტენოზის კლინიკურ სურათში შეიძლება აღმოჩნდეს მონორადიკულარული სიმპტომები (მალთაშუა დისკების პროტრუზიის და თიაქრების დროს, მომიჯნავე სახსრის მორჩების ზომების გადიდება, რომელსაც მივყავართ მალთაშუა ხვრელის კვეთის შემცირებამდე), ანდა კომპრესიულ-იშემიური მიელორადიკულოპათიის სიმპტომები, ანდა ზურგის ტვინის განივი დაზიანების სინდრომიც კი.

ყველაფერი იწყება ექიმთან ნევროლოგიური და ორთოპედიული გასინჯვისას. ამ გასინჯვის შედეგებით შეიძლება დაინიშნოს შემდეგი ხანგრძლივი დიაგნოსტიკური პროცედურები:

• ხერხემლის სვეტის გავა-თეძოს ნაწილის რენტგენოგრაფია ფუნქციონალური სინჯებით,
• ხერხემლის სვეტის გავა-თეძოს ნაწილის კომპიუტერული ტომოგრაფია,
• ხერხემლის სვეტის გავა-თეძოს ნაწილის მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია.

თუმცა ხერხემლის არხის ნამდვილი სტენოზის ძირითადი სიმპტომია განგრძობითი ტკივილები ხერხემლის სვეტის წელის ნაწილში (არა აქვს მნიშვნელობა, რომელ მხარეს) ნერვული ფესვების გასწვრივ ირადიაციის გარეშე. წელის ტკივილი შეიძლება ატარებდეს მუდმივ ხასიათს და არ იცვლება სივრცეში სხეულის მდებარეობის შეცვლასთან ერთად. დაავადების პროგრესირების კვალდაკვალ ვითარდება წელის ლორდოზის გასწორება, ჩნდება სკოლიოზი, კუნთოვანი კონტრაქტურები და ხერხემლის ანტალგიური დეფორმაციები.

ნერვული ფესვები მიემართებიან ხერხემლის არხიდან პერიფერიაზე მალთაშუა ხვრელების მეშვეობით. ფორამინალური სტენოზი არის დაავადება, რომელიც გამოიხატება ამ მალთაშუა ხვრელის შევიწროებით. პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ფესვობრივი ტკივილი და დაბუჟება კიდურებში, ფორამინალური სტენოზის გამოვლენა ხდება ხერხემლის მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფიის დროს.

კისრის მალების ფორამინალური სტენოზის შემთხვევაში გამოიყენება პარკი-ს (Park) კლასიფიკაცია, რომელიც აფასებს ნერვული ფესვის და მალთაშუა ხვრელის მდგომარეობას მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფიის საგიტალურ ჭრილზე:

ხარისხი	მრტ ცვლილებები
0 ხარისხი	არ აღენიშნება ფორამინალური სტენოზი და პერინევრული ცხიმის ობლიტერაცია
1 ხარისხი	< 50% პერინევრული ცხიმის ობლიტერაცია
2 ხარისხი	> 50% პერინევრული ცხიმის ობლიტერაცია
3 ხარისხი	მორფოლოგიურად შევიწროებული ნერვული ფესვი და მძიმე პერინევრული ცხიმის ობლიტერაცია

წელის მალების ფორამინალური სტენოზის შემთხვევაში გამოიყენება ლი -ს (Lee) კლასიფიკაცია, რომელიც აფასებს ნერვული ფესვის და მალთაშუა ხვრელის მდგომარეობას მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფიის საგიტალურ ჭრილზე:

ხარისხი	მრტ ცვლილებები
0 ხარისხი	არ აღენიშნება ფორამინალური სტენოზი და პერინევრული ცხიმის ობლიტერაცია
1 ხარისხი	განივი ან ვერტიკალური შევიწროება პერინევრული ცხიმის ობლიტერაციით
2 ხარისხი	პერინევრალური ცხიმის სრული ობლიტერაცია ფორამინალური შევიწროვებით ყველა მხრიდან, ნერვული ფესვის მორფოლოგიური ცვლილებების გარეშე
3 ხარისხი	პერინევრალური ცხიმის სრული ობლიტერაცია და მორფოლოგიურად შევიწროებული ნერვული ფესვი

 

ხერხემლის არხის სტენოზის (სპინალური სტენოზის), ხერხემლის ოსტეოფიტების მკურნალობა

ხერხემლის არხის სტენოზის მკურნალობისას კლინიკურ გამოვლინების სირთულისა და წარმოშობის მიზეზების გათვალისწინებით პაციენტს შეიძლება დაენიშნოს შემდეგი სამკურნალო ქმედებები:

• მედიკამენტოზური მკურნალობა (არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებები, ანალგეტიკები, ჰორმონები)
• ბლოკადები - პრეპარატების ინექცია არხის ღრუში
• მანუალური თერაპია (კუნთოვანი, სახსრული და ფესვური ტექნიკა)
• ფიზიოთერაპია
• სამკურნალო ტანვარჯიში
• რეფლექსოთერაპია ("ჩინური ნემსი")
• ოპერატიული მკურნალობა

ხერხემლის არხის სტენოზის დიაგნოზის დასმის შემთხვევაში ოპერაციული ჩარევის საჭიროებისას აუცილებელია გავითვალისწინოთ პროცესის გავრცელებულობა. მალების ერთ ან ორ დონეზე და ფესვების კომპრესიის ცალმხრივ სიმპტომებზე ოპერაციის დროს შეიძლება გამოყენებული იქნეს ინტერლამინოტომია ან ჰემილამინატომია.

რამდენიმე დონეზე ხერხემლის არხის ნერვულ-სისხლძარღვოვანი წარმონაქმნების კომპრესიის ორმხრივი სიმპტომების დროს შეიძლება შესრულდეს ორმხრივი ჰემილამინექტომია წვეტიანი მორჩებისა და წვეტთაშუა იოგების შენარჩუნებით, ამოიჭრება ჰიპერტროფიული ყვითელი იოგი, ოსტეოფიტები. ხერხემლის არხის სტენოზის დროს მიზანშეწონილია პარალელურად ფორამინოტომიის ჩატარება. ხერხემლის არხის სტენოზის ცალკეულ შემთხვევებში აუცილებელია ხერხემლის დამასტაბილიზებელი მეტალოკონსტრუქციების გამოყენება.

ხანდახან ხერხემლის არხის სტენოზის დროს მიზანშეწონილია ოპერაციის ორ ეტაპად გაყოფა. პირველ ეტაპზე სრულდება ზურგის ტვინის ყველაზე დაზიანებული ფესვების დეკომპრესია, ტარდება ინტენსიური ვაზოაქტიური და ნეირომასტიმულირებელი თერაპიის კურსი. და თუ ავადმყოფის მდგომარეობა არ უმჯობესდება, შეიძლება ჩატარდეს ოპერაციის მეორე ეტაპი - უფრო ფართო დეკომპრესია (ორმხრივი ჰემილამინექტომია) და ზურგის ტვინისა და ნერვული ფესვებისათვის შეიქმნას დამატებითი სათადარიგო სივრცეები ხერხემლის არხის სტენოზის დროს.

ხერხემლის არხის სტენოზი აწუხებს დაახლოებით 103 მილიონ ადამიანს მთელს მსოფლიოში და ხანდაზმულთა 11%-ს აშშ-ში. პირველი რიგის თერაპია არის აქტივობის მოდიფიკაცია, ანალგეზია და ფიზიოთერაპია. ეპიდურული სტეროიდების ინექციების გრძელვადიანი სარგებელი დადგენილი არ არის. შერჩეული პაციენტები მუდმივი ტკივილით და აქტივობის შეზღუდვით შეიძლება იყვნენ დეკომპრესიული ქირურგიის კანდიდატები.