მენიუ

ბადურა და მხედველობის ნერვის დისკო, მხედველობის ფუნქციის დარღვევები მისი დაზიანების დროს

ბადურა

პათოლოგიური პროცესების უმრავლესობამ შეიძლება დააზიანოს ბადურის სისხლძარღვები. ბადურის სისხლძარღვების დაზიანებამ შეიძლება გამოიწვიოს სიბრმავე.

ბადურის არტერიების ცვლილებების სიმძიმე ჰიპერტონული რეტინოპათიის დროს ასოცირდება პაციენტის ზოგადი არტერიული წნევის დონესთან:

  • ჰიპერტონული რეტინოპათიის I ეტაპზე შეინიშნება ზომიერი არტერიოლების შევიწროება და "ვერცხლის მავთულის" ტიპის სინათლის რეფლექსი არტერიებისგან
  • ჰიპერტონული რეტინოპათიის II ეტაპი ხასიათდება არტერიების და ვენების გადაკვეთით, გამაგრებული ექსუდატებით და შტრიხისებური სისხლჩაქცევებით
  • ჰიპერტონული რეტინოპათიის III ეტაპი ხასიათდება ბადურის შეშუპებით, სისხლჩაქცევებით და ბამბის კოშტების სახის კერებით, რომლებიც ჩამოყალიბდა ნერვული ბოჭკოების ლოკალური იშემიური დაზიანების შედეგად
  • ჰიპერტონული რეტინოპათიის IV ეტაპის დროს ვლინდება იგივე ნიშნები, როგორიც არსებობს ჰიპერტონული რეტინოპათიის III ეტაპზე და, გარდა ამისა, მხედველობის დისკოს შეშუპება, ხშირად გამაგრებული ექსუდატების დაგროვებით ყვითელი ლაქის არეში ვარსკვლავის ფორმით

ბადურის გამოკვლევის დროს აღმოჩენილი ბამბის კოშტების სახის კერები დამახასიათებელია ავთვისებიანი ჰიპერტენზიისათვის. ბამბის კოშტების სახის კერები ასევე შეიძლება გამოვლინდეს ანემიის, ლეიკოზის, კოლაგენოზების, დისპროტეინემიის, ინფექციური ენდოკარდიტის და შაქრიანი დიაბეტის შემთხვევებში.

ბადურის მიერ შეგროვებული სინათლის ინფორმაცია გადაეცემა მხედველობის ნერვის მეშვეობით თავის ტვინს მიღებული მონაცემების დასამუშავებლად, გასაანალიზებლად და დანახულის შემდგომი აღქმისთვის.

ბამბის კოშტების სახის კერები ასევე ხშირია შეძენილი იმუნოდეფიციტის სინდრომის (შიდსი) დროს. შიდსის სხვა ოფთალმოლოგიური გამოვლინებები ასევე მოიცავს ციტომეგალოვირუსულ რეტინიტს და ბადურის ვენების პერიფლებიტს.

დიაბეტური რეტინოპათია იყოფა ორი სახით:

  • ექსუდაციური რეტინოპათია — ხასიათდება მიკროანევრიზმების ფორმირებით, სისხლჩაქცევებით, ბამბის კოშტების სახის კერებით, გამაგრებული ექსუდატებით, შუნტირებადი მიკროსისხლძარღვებით ბადურის შიგნით და ვენური სისხლდენით
  • პროლიფერაციული რეტინოპათია — ხასიათდება ნეოვასკულარიზაციით და ყვითელი ლაქის შეშუპებით, რომელიც გამოიწვევს მხედველობის სიმახვილის დაქვეითებას 20/200-მდე და მეტად; ასეთ პაციენტების სიბრმავის პროგრესირების შენელებისათვის წარმატებით იყენებენ პანრეტინულ ფოტოკოაგულაციას

ბადურის ცენტრალური არტერიის ემბოლიის (ოკლუზიის) დროს ვითარდება ბადურის ინფარქტი (იშემიური ინსულტი). ეს იწვევს მუდმივ სიბრმავეს ბადურის იშემიური დაზიანების მხარეს. ბადურის ცენტრალური არტერიის ემბოლიის (ოკლუზიის) დროს თვალის ფსკერზე ვლინდება:

  • ბადურის ვენების არათანაბარი შევიწროება
  • თავად ბადურა არის რძისფერი
  • ყვითელი ლაქა ჩანს მუქ ალუბლისფრად თვალის სისხლძარღვოვანი გარსის ვიზუალიზაციის შედეგად

ბადურის ცენტრალური არტერიის ემბოლია (ოკლუზია) მოითხოვს გადაუდებელ სამედიცინო დახმარებას. სისხლის მიმოქცევის გაზრდისთვის გამოიყენება ნამის პარაცენტეზი. პარაცენტეზი ამცირებს თვალშიდა წნევას. დაზარალებული თვალის მხარეს შიდა საძილე არტერიის, აორტის ან გულის ათერომატოზური ცვლილებების აღმოჩენის დროს ვარაუდობენ ბადურის ცენტრალური არტერიის ემბოლიას. ბადურის ცენტრალური არტერიის ემბოლია (ოკლუზია) შეიძლება ასევე განვითარდეს:

  • გიგანტურუჯრედოვანი (საფეთქლის) არტერიიტის დროს
  • ათეროსკლეროზის დროს
  • კოლაგენოზების დროს
  • გაზრდილი სისხლის სიბლანტესთან ასოცირებული დაავადებების დროს

მონოკულარული გარდამავალი მხედველობის დარღვევა (გარდამავალი სიბრმავე) შეიძლება მოასწავებდეს ბადურის ცენტრალური არტერიის ემბოლიას (ოკლუზიას) და/ან შესაძლო იშემიურ ინსულტს. გარდამავალი მხედველობის დარღვევის (გარდამავალი სიბრმავის) სიმპტომების მქონე პაციენტებს ესაჭიროება ჰოსპიტალიზაცია და ნევროლოგის და სისხლძარღვთა ნეიროქირურგის ზედამხედველობა.

ყვითელი ლაქის დაზიანების დროს ინტოქსიკაციის ან დეგენერაციის შედეგად პაციენტები ვერ არჩევენ წითელ და მწვანე ფერს, მაგრამ თეთრ ფერს ჩვეულებრივ აღიქვამენ.

პაციენტებში მხედველობის დარღვევამ ასევე შეიძლება გამოიწვიოს ვენური რეტინოპათია. ბადურის ცენტრალური ვენის და მისი ტოტების (თან ახლავს არტერიულ ჰიპერტენზიას) ოკლუზიები (ემბოლიები) და რეტინოპათია ვენოსტაზის (შეზღუდული ვენური სისხლის მომოქცევის) დროს შეიძლება იყოს გამოწვეული წნევის დაკლებით ბადურის შემცირებული პერფუზიის გამო. ამ წნევის დაკლებას ხელს უწყობს:

  • საძილე არტერიის ოკლუზია (ემბოლია) იმავე მხარეს
  • პულსის არარსებობის დაავადება
  • მაკროგლიბულინემია
  • პოლიციტემია

სისტემური კოაგულოპათიები (თრომბოციტოპენია და დისემინირებული სისხლძარღვშიდა შედედება) იწვევენ ბადურაში სისხლჩაქცევებს ან ყვითელი ხალის მიდამოში განლაგებულ კაპილარებში სისხლის შედედებას. სისტემურ კოაგულოპათიებს ზოგჯერ თან ახლავს სისხლჩაქცევები ბადურის სისხლძარღვოვან გარსში. ამ დროს პაციენტები ბუნდოვან გამოსახულებას უჩივიან მხედველობის ველის ლოკალური დაზიანების (სკოტომა) გამო.

ბადურის სისხლძარღვთა ანომალიები იშვიათია. ბადურის სისხლძარღვების ანომალიები მოიცავს:

  • ტელეანგიექტაზიას (კოუტსის დაავადება)
  • ბადურის ანგიომატოზს (ჰიპელის დაავადება)
  • არტერიოვენური კავერნოზული ანევრიზმა (კავერნოზული არტერიოვენური მალფორმაცია (მანკი) ვაიბერნ-მეისონის სინდრომთან ერთად)

სისხლძარღვების (არტერიების და ვენების) დაზიანებების გარდა, მხედველობა შეიძლება გააუარესონ ბადურის სხვა ცვლილებებმა. მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანია ბადურის ჩამოცლა ან გახლეჩა.

პაციენტის მხედველობის გაუარესება შეიძლება განვითარდეს ბადურის ჩამოცლის შედეგად.

ბადურის დეგენერაცია

ასევე არსებობს რამდენიმე სახის ბადურის დეგენერაცია. მას მიეკუთვნება ბადურის ისეთი ცვლილებები, როგორებიცაა:

 

პიგმენტური რეტინიტი

გარეთა რეცეპტორული ფენის და მიმდებარე პიგმენტური ეპითელიუმის დეგენერაციას პიგმენტური რეტინიტის დროს აქვს მემკვიდრეობითი ხასიათი. ბადურის დეგენერაციას თან ახლავს ღამის მხედველობის დაკარგვა, რომელსაც შემდგომში მოჰყვება პერიფერიული და ცენტრალური მხედველობის დაქვეითება. ბადურის დეგენერაცია შეიძლება განვითარდეს ზოგიერთი სისტემური დაავადებების შედეგად:

  • აბეტალიპოპროტეინემია (ბესენ-კორნცვეიგის სინდრომი)
  • ნეირონული ლიპოფუსცინოზი (ბატენ-მეიოს დაავადება)
  • რეფსუმის დაავადება
  • კირნს-ცეიერის სინდრომი

 

ბრუხის გარსის დეგენერაცია

ბრუხის გარსი იცავს ჩხირებთან და კოლბებთან მდებარე პიგმენტურ ეპითელიუმს. ბრუხის გარსის დეგენერაცია იწვევს ანგიოიდური ზოლების (გახლეჩის) ფორმირებას, რომლებიც განლაგებულია დისკოდან ეკვატორამდე.

 

გავრცელებული დეგენერაციები

ანგიოიდური ზოლები ხშირად ასახავს გავრცელებულ დეგენერაციულ ცვლილებებს, რომელიც მდებარეობს ელასტიკურ შემაერთებელ ქსოვილში ნებისმიერ ადგილას. გავრცელებული დეგენერაციები ვითარდება შემდეგი დაავადებების დროს:

  • ელასტიკური ფსევდოსარკომა
  • პეჯეთის დაავადება
  • ტყვიით მოწამვლა
  • ოჯახური ჰიპერფოსფათემია

 

ბადურის გარე ფენების დეგენერაცია

ბადურის გარე ფენების დეგენერაცია შეიძლება განვითარდეს გართულებების სახით პაციენტებში, რომლებიც მიიღებენ ფენოტიაზინის ჯგუფის პრეპარატებს. ამ პრეპარატებს აქვს პიგმენტურ ფენაში მელანინის შეკვრის უნარი და, შესაბამისად, ისინი გამოყენებული უნდა იყოს მინიმალური თერაპიული დოზით. პაციენტებში ამ პრეპარატების ხანგრძლივი მიღების დროს ყველა სამ თვეში უნდა ჩატარდეს ფერადი პერიმეტრია წითელი და თეთრი ფერი ობიექტების გამოყენებით, რომ თავიდან ავიცილოთ ბადურის გარე ფენების დეგენერაციის განვითარება.

 

ბადურის შიდა ფენების დეგენერაცია

ბადურის შიდა ფენების დეგენერაცია შეიძლება იყოს ჰინგამინის და ჰიდროქსიქლორინის გამოყენების გვერდითი ეფექტი.

 

მხედველობის ნერვის დისკო

მხედველობის ნერვის დისკოს ამოწევას ან შეშუპებას იწვევს შემდეგი ფაქტორები:

  • მხედველობის ნერვის დისკოს შეშუპება
  • მხედველობის ნერვის დისკოს პაპილიტი (ანთება)
  • მხედველობის ნერვის დისკოს დრუზები
  • მხედველობის ნერვის დისკოს ინფილტრაცია ავთვისებიანი უჯრედების მიერ და ა.შ.

მხედველობის ნერვის დისკოს ნამდვილი შეშუპება, რომელიც გამოწვეულია აქსონების შეშუპებით და აქსოპლაზმის სტაზით (დაგუბებით), ვითარდება ქალასშიდა თავზურგტვინის სითხის (ლიკვორის) წნევის მატების დროს. მაღალი ქალასშიდა წნევა გადაეცემა თავზურგტვინის სითხის (ლიკვორის) მეშვეობით მხედველობის ნერვის გარშემო მდებარე სუბარაქნოიდულ სივრცეში (ქალას ღრუს სივრციდან თვალბუდის მიმართულებით). მხედველობის სიმახვილე დისკოს შეშუპების დასაწყის ეტაპზე და ქალასშიდა წნევის მომატების ფონზე უმნიშვნელოდ მცირდება. პაციენტს აქვს გარდამავალი სიბნელის შეგრძნებები, მხედველობის ველის შევიწროება და მომატებული ბრმა ლაქები. მხედველობის ნერვის დისკოს შეშუპების დროს განვითარებული სისხლძარღვოვანი ცვლილებები ჰიპერემიის, ვენური დაგუბების და სისხლჩაქცევის სახით ატარებენ მეორეულ ხასიათს. მხედველობის ნერვის დისკოზე სპონტანური ვენური პულსის არსებობა მიუთითებს მომატებული ქალასშიდა წნევის არარსებობაზე.

გლაუკომის დროს მომატებული თვალშიდა წნევა იწვევს მხედველობის იმ ნერვის დაზიანებას, რომელიც შედის თვალის კაკალში თვალის ფსკერის მხრიდან.

მხედველობის ნერვების დისკოების შეშუპებას უწოდებენ თანდაყოლილ დისკოების შეშუპებას მინისებრი ქსოვილის (დრუზების) ფორმირების ან შორსმხედველობის გამო.

პაპილიტი არის დისკოს შეშუპება მხედველობის ნერვის ნევრიტთან კომბინაციაში. პაპილიტი პაციენტებში იწვევს ადრეულ მხედველობის დაკარგვას. პაპილიტი შეიძლება განვითარდეს შემდეგ შემთხვევებში:

  • მხედველობის ნერვის დისკოს ანთებითი პროცესების დროს
  • მხედველობის ნერვის დემიელინიზაციის დროს (გაფანტული სკლეროზი, ოპტიკომიელიტი)
  • მხედველობის ნერვის დისკოს დეგენერაციის დროს (ლებერის ოპტიკური ნეიროპათია)
  • მხედველობის ნერვის დისკოს ავთვისებიანი უჯრედებით ინფილტრაციის დროს
  • მხედველობის ნერვის დისკოს სისხლძარღვოვანი დაზიანების დროს

მნიშვნელოვანია ერთმანეთისაგან გავარჩიოთ პაპილიტი და რეტრობულბარული ნევრიტი. რეტრობულბარულ ნევრიტს ახასიათებს დემიელინიზაციის კერების აღმოჩენა ნერვში (აისახება მაღალი ველის მაგნიტურ-რეზონანსულ ტომოგრაფიაზე), რომლებსაც დაავადების დასაწყისში არ ახლავს თვალის ფსკერის და მხედველობის ნერვის დისკოს ცვლილებები. რეტრობულბარული ნევრიტი იწვევს მხედველობის და სინათლეზე რეაქციის დაკარგვას. სინათლეზე პირდაპირი და არაპირდაპირი რეაქციის (უნებლიე რეაქცია) შედარება მნიშვნელოვანია აფერენტული ნაწილის დაზიანებების ლოკალიზაციისთვის. ამ რეფლექსის გამოვლენის სინჯს ზოგჯერ უწოდებენ გაელვების სინჯს. მარკუს განის გუგას უწოდებენ გუგას, რომლის არაპირდაპირი რეაქცია სინათლეზე გამოიხატება უკეთესად, ვიდრე პირდაპირი რეაქცია.

ნაპრალოვანი ნათურა გამოიყენება პაციენტის თვალის შიდა სტრუქტურის თვისებების შესამოწმებლად.

რეტრობულბარული ნევრიტი უნდა გავარჩიოთ მხედველობის დაკარგვისგან, რომელსაც ზოგიერთ პაციენტში ისტერია იწვევს. ბინოკულირი მხედველობა ასეთ პაციენტებს არ აქვთ დარღვეული და არ არსებობს სინათლეზე აფერენტული რეაქციის არანაირი დეფექტი. მხედველობის ნერვის ნევრიტის დიაგნოსტიკისთვის მნიშვნელოვანია პაციენტის დაავადების ისტორიაში ტრავმის, მედიკამენტების ზედმეტად გამოყენების ფაქტების, ტოქსიკური ნივთიერებების ზემოქმედების ან ალკოჰოლიზმის არსებობა. იდიოპათიური მხედველობის ნერვის ნევრიტის (ანთებითი ან რეტრობულბარული) მქონე ახალგაზრდებში გაფანტული სკლეროზის განვითარების რისკი არის დაახლოებით 30-40%. ხანდაზმულ პაციენტებში მხედველობის სიმახვილის დაქვეითების და მხედველობის ველის დაზიანების მიზეზია მხედველობის ნერვის ინფარქტი (წინა ნაწილის იშემიური ოპტიკური ნეიროპათია). მხედველობის ნერვის ინფარქტი (წინა ნაწილის იშემიური ოპტიკური ნეიროპათია) ვლინდება ხანდაზმულ პაციენტებში გიგანტურ უჯრედებიანი (საფეთქლის) არტერიიტის, არაარტერიიტული ათეროსკლეროზის ან უკანა წამწამოვანი არტერიის ემბოლიის დროს.

არტერიული ჰიპერტენზიის მქონე პაციენტებში თვალის ფსკერის გამოკვლევის დროს ავლენენ ორმხრივი მხედველობის ნერვების დისკოების შეშუპებას (შავი ისარი), მაკულარულ შეშუპებას ლიპიდურ ექსუდატთან (ვარსკვლავი) ერთად, წერტილოვან (პეტიხიულ) სისხლჩაქცევებს (პატარა შავი ისრები) და ბამბისებრ ლაქებს (თეთრი ისრები).
არტერიული ჰიპერტენზიის მქონე პაციენტებში თვალის ფსკერის გამოკვლევის დროს ავლენენ ორმხრივი მხედველობის ნერვების დისკოების შეშუპებას (შავი ისარი), მაკულარულ შეშუპებას ლიპიდურ ექსუდატთან (ვარსკვლავი) ერთად, წერტილოვან (პეტიხიულ) სისხლჩაქცევებს (პატარა შავი ისრები) და ბამბისებრ ლაქებს (თეთრი ისრები).

იმავე პაციენტს არტერიული ჰიპერტენზიის 1 თვის მკურნალობის შემდეგ თვალის ფსკერის გამოკვლევის დროს აღენიშნება მხედველობის ნერვის დისკოს შეშუპების (შავი ისარი) და მაკულარული შეშუპების (ვარსკვლავი) სრული მოხსნა.

მხედველობის ნერვის დაზიანების უმრავლესობას თან ახლავს მისი დისკოს გაფერმკრთალება. არსებობს მხედველობის ნერვის გაფერმკრთალების სამი მიზეზი:

  • მემკვიდრეობითი ოჯახური მხედველობის ნერვის ატროფია
  • მხედველობის ნერვის პირველადი ატროფია, განვითარებული ბადურის განგლიოზური უჯრედების და აქსონების დაზიანების შედეგად
  • მხედველობის ნერვის მეორადი ატროფია, განვითარებული პაპილიტის და ქრონიკული მხედველობის ნერვის დისკოს შეშუპების შედეგად

იხილეთ აგრეთვე