თავბრუსხვევა, ვერტებრო-ბაზილარული არტერიული სინდრომი

ვერტებრო-ბაზილარული უკმარისობის ფონზე თავბრუსხვევის წარმოქმნის მიზეზები

ნევროლოგიურ პრაქტიკაში თავბრუსხვევის ყველაზე ხშირი მიზეზია თავის ტვინის უკანა ნაწილის (ნათხემის, ტვინის ღეროს, ტვინის კეფის ნაწილის მხედველობის ზონა) იშემია (ნორმალური სისხლის მიმოქცევის დაქვეითება) ხერხემლის სვეტის კისრის ნაწილის ოსტეოქონდროზის ფონზე. ამას შეიძლება დაერთოს ხერხემლის არტერიების სანათურის ბუნებრივი ასაკობრივი შევიწროება ათეროსკლეროზული პროცესებით (ხალხურად "სკლეროზი").

ხერხემლის სვეტის კისრის ოსტეოქონდროზს შეუძლია გამოიწვიოს სისხლძარღვების (ხერხემლის არტერია და საძილე არტერია) რეფლექტორული სპაზმი. ამ სპაზმის შედეგად ჩნდება თავის ტვინის სტრუქტურების სისხლი მიმოქცევის დარღვევა თავბრუსხვევის შეტევების, ყურებსა და თავში ხმაურისა და შუილის, ხოლო სიარულისას რყევის შეგრძნების, სახისა და ენის დაბუჟების და ა.შ. თანხლებით.

აი, სხვა ფაქტორები, რომლებიც იწვევენ თავბრუსხვევას ვერტებრო-ბაზილარული უკმარისობის ფონზე:

• ხერხემლის სვეტის კისრის ტრავმები
• სირინგომიელია
• თავის ტვინის ძირითადი და ხერხემლის არტერიის ათეროსკლეროზული დაზიანებები
• ინტოქსიკაცია (ორსულობის ფონზე)
• გაფანტული სკლეროზი
• მენიერის ავადმყოფობა (სინდრომი)
• სმენის ნერვის ნევრომა
• მკერდ-ლავიწ-დვრილისებრი კუნთის სპაზმი და ა.შ.

გულისრევის შეგრძნება და ღებინება შეიძლება დაფიქსირდეს ნისტაგმის ორივე სახეობის (ცენტრალური და პერიფერიული ნისტაგმის) დროს. პერიფერიული სახეობის დროს ეს სიმპტომები უფრო გამოხატულია. ექიმის მიერ ჩატარებული პროვოკაციული ტესტების (ბარანის, დიქს-ჰოლის) საპასუხოდ პერიფერიული სახის თავბრუსხვევა პაციენტს უჩნდება 2-5 წამის შემდეგ, მაშინ როცა ცენტრალური სახის თავბრუსხვევა ჩნდება დაუყოვნებლივ.

პერიფერიული სახის თავბრუსხვევა სხეული მდებარეობაზე უფრო მეტადაა დამოკიდებული, ვიდრე ცენტრალური სახის თავბრუსხვევა. პერიფერიული სახის თავბრუსხვევა ჩვეულებრივ ასოცირდება ჰორიზონტალურ ან როტატორულ ნისტაგმთან, მაშინ როცა ცენტრალური სახის თავბრუსხვევის დროს უფრო ხშირად ჩნდება ჰორიზონტალური, ვერტიკალური ან როტატორული ნისტაგმი. დიდი ამპლიტუდის ნისტაგმი თავისი წარმოშობით ასოცირდება კისერ-კეფის შესახსრების ანდა ნათხემის დაზიანებებთან.

 

პერიფერიული და ცენტრალური ტიპის თავბრუსხვევის სიმპტომები და ნიშნები

სიმპტომი ან ნიშანი	ცენტრალური ტიპის თავბრუსხვევა	პერიფერიული ტიპის თავბრუსხვევა	კომენტარები
ნისტაგმი	ჰორიზონტალური, ვერტიკალური ანდა როტატორული (დაზიანების კერისკენ მიმართული)	ჰორიზონტალური ანდა როტატორული (დაზიანების საწინააღმდეგო მხარეს მიმართული)	ცენტრალური სახის თავბრუსხვევის დროს მცირე ამპლიტუდის ნისტაგმი დაკავშირებულია კისერ-კეფის შესახსრების ანდა ნათხემის დაზიანებებთან (კიარის მალფორმაცია), ხოლო დიდი ამპლიტუდის ნისტაგმი დაკავშირებულია მოგრძო ტვინის დაზიანებებთან (გაფანტული სკლეროზი და ა.შ.).
ჩნდება პროვოკაციული სინჯის პასუხად (ბარანის სინჯი, დიქს-ჰოლის სინჯი)	მცირე დაყოვნებით ან დაყოვნების გარეშე	2-5 წამის დაყოვნებით	საპასუხო რეაქციის მისაღებად სწრაფად (< 2 წამში) პაციენტს მჯდომარე მდგომარეობიდან აწვენენ ზურგზე, თავი უნდა იყოს გვერდზე მიბრუნებული, ხოლო თვალები გახელილი. ასე აკვირდებიან ნისტაგმს და თავბრუსხვევას ერთ წუთზე მეტ ხანს.
გულისრევის შეგრძნება და/ან ღებინება	სხვადასხვანაირია, შეიძლება დაკავშირებული იყოს ქალაშიდა წნევის მომატებასთან	სხვადასხვანაირია	გულისრევის შეგრძნება და ღებინება, რომლებიც აღენიშნება პაციენტებს, შეიძლება მნიშვნელოვნად გამოიხატოს პერიფერიული ტიპის თავბრუსხვევის შეტევის მომენტში, მაშინ როცა ცენტრალური ტიპის თავბრუსხვევას ხშირად შეიძლება ახლდეს თავის ტკივილი.
ატაქსია ან რყევა სიარულის დროს	დიდი ამპლიტუდის ატაქსიური სიარული	მცირე ამპლიტუდის მერყევი სიარული	ცენტრალური ტიპის თავბრუსხვევა (ნათხემის დაზიანების შედეგად) პაციენტში იწვევს გვერდით გადახრას ან წონასწორობის დარღვევას დგომის ან სიარული დროს.
ქალა-ტვინის ნერვების დაზიანებები (სმენის, ყლაპვის, სახეზე მგრძნობელობის, ენის კუნთების ძალის დარღვევები)	აღინიშნება	არ აღინიშნება	ქალა-ტვინის ნერვების დაზიანების სიმპტომების არსებობა საშუალებას იძლევა დავაზუსტოთ დაზიანებები ქალას ფუძის უკანა ფოსოში.
დამოკიდებულება სხეულის მდებარეობაზე	ხანდახან დამოკიდებულია	ჩვეულებრივ დამოკიდებულია	პერიფერიული ტიპის თავბრუსხვევა უფრო მეტად დამოკიდებულია სივრცეში სხეულის მდებარეობაზე, ვიდრე ცენტრალური ტიპის თავბრუსხვევა.

 

ვერტებრო-ბაზილარული უკმარისობის ფონზე თავბრუსხვევის დიაგნოსტიკა

ვერტებრო-ბაზილარული უკმარისობის ფონზე თავბრუსხვევის სიმპტომის დროს დიაგნოსტიკა მოიცავს:

• ნევროპათოლოგის მიერ პაციენტის გასინჯვას
• ხერხემლის სვეტის კისრის ბიომექანიკის, კუნთების ტონუსის, მოძრაობის მოცულობის, უძრავ მდგომარეობაში და მოძრაობისას მალების განლაგების გამოკვლევას (რენტგენოგრაფია ფუნქციური სინჯებით)
• სისხლძარღვების გამოკვლევას - ულტრაბგერითი დოპლეროგრაფიას, რეოვაზოგრაფიას, მაგნიტურ-რეზონანსულ ტომოგრაფიასა და კომპიუტერულ ტომოგრაფიას ანგიოგრაფიის რეჟიმში და ა.შ.

ვერტებრო-ბაზილარული უკმარისობის ფონზე ტიპური ჩივილები (თავბრუსხვევა, ხმაური ყურებსა და თავში) პაციენტს ასაკში უჩნდება.

 

ვერტებრო-ბაზილარული უკმარისობის ფონზე თავბრუსხვევის მკურნალობა

ვერტებრო-ბაზილარული უკმარისობის ფონზე თავბრუსხვევის სიმპტომის ადეკვატური მკურნალობა შეიძლება თავბრუსხვევის გამომწვევ მიზეზსა ან მიზეზებზე ზემოქმედებით.

ხერხემლის სვეტის კისრის ნაწილის ოსტეოქონდროზი და ხერხემლის არტერიების ათეროსკლეროზი მოითხოვს მკურნალობის სისტემურ მიდგომას:

• ხერხემლის სვეტის კისრის მასაჟი და მანუალური თერაპია
• ფიზიოთერაპია (სინუსოიდურ-მოდულირებული დენი, ულტრამაღალი სიხშირის ველი და ა.შ.)
• რეფლექსოთერაპია (აურიკულოთერაპია)
• სამკურნალო ტანვარჯიში
• კისრის კორსეტის (შანცის საყელოს) ტარება
• მედიკამენტები (სისხლძარღვოვანი, ნოოტროპული, საერთო გამაჯანსაღებელი თერაპია)

ყურადღება! ვერტებრო-ბაზილარული უკმარისობის ფონზე თავბრუსხვევის სიმპტომის მკურნალობის დროულად არჩატარების შემთხვევაში შეიძლება ისეთი საშიში გართულება წარმოიშვას, როგორიცაა თავის ტვინის იშემია და ინსულტი. იშემიის ნიშნების არსებობისას აუცილებელია ექიმთან კონსულტაციის გავლა.